Όλοι μας έχουμε διαβάσει, έχουμε ακούσει… ότι οι σύγχρονες επιχειρήσεις δεν είναι τίποτε άλλο από «οργανισμούς που μαθαίνουν.» Ουσιαστικά οι σημερινές επιχειρήσεις, μαζί με τις πολλές προκλήσεις που έχουν ν’ αντιμετωπίσουν από το περιβάλλον δραστηριοποίησής τους, οπωσδήποτε πρέπει να θέσουν σε προτεραιότητα τον τρόπο και τη μέθοδο της διαχείρισης της γνώσης που έχει συσσωρευθεί στην επιχείρηση.
Προφανώς, η διαπίστωση ότι η επιχείρηση συνιστά ένα σύστημα γνώσης και μάθησης θέτει διάφορα θέματα προς εξέταση. Πώς διαχειρίζεται μια εταιρεία τη γνώση της; Με τι είδους μηχανισμούς ενθαρρύνει τη μάθηση και τον αναστοχασμό των μελών της; Πώς χρησιμοποιεί τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών για τους ανωτέρω σκοπούς; Ποια η σχέση κουλτούρας και διαχείρισης της εταιρικής γνώσης; Πώς η γνώση μπορεί να αποφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τις οικογενειακές επιχειρήσεις που σκοπεύουν πραγματικά να αξιοποιήσουν τη «ρητή» και την «άρρητη» γνώση που βρίσκονται διάσπαρτες μέσα στην οργάνωσή τους.
Στο πλαίσιο ακριβώς αυτό, προτείνουμε στις οικογενειακές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν και να υλοποιήσουν ένα πρόγραμμα μεταφοράς γνώσεων και εμπειριών από τον ιδρυτή στον διάδοχο. Ο βασικός σκοπός αυτού του προγράμματος, είναι η αποφυγή απώλειας γνώσεων που ο ιδρυτής απέκτησε από τη μέρα που ξεκίνησε τη δημιουργία της επιχείρησης, μέχρι την ημέρα που άρχισε να σκέφτεται ότι ήλθε ο καιρός ν’ αλλάξει ζωή.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ας το σκεφθούμε διαβάζοντας το ακόλουθο παράδειγμα:
O ιδρυτής κύριος Θανάσης έχει έναν γιο, τον Γιώργο. Ο κύριος Θανάσης μόλις έχει πατήσει τα 60 του χρόνια. Ο Γιώργος πλησιάζει τα 35. Η σχέση μεταξύ των δύο είναι πολύ καλή. Ο κύριος Θανάσης είναι σίγουρος ότι έχει αποφασίσει να παραδώσει τα ηνία της επιχείρησης στον Γιώργο. Ο Γιώργος αισθάνεται «έτοιμος». Έχει σπουδάσει μηχανικός στην Ελλάδα και έκανε μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στην Αγγλία. Στην οικογενειακή επιχείρηση εργάζονται και πέντε εξαδέλφια του Γιώργου, όλα παιδιά των αδελφών του κ. Θανάση. Σε μια κοινωνική συνάντηση ένας συνεργάτης του, ο Διευθυντής Ανθρώπινων Πόρων ο κ. Χαράλαμπος, του εκμυστηρεύτηκε ότι σ’ ένα σεμινάριο που πρόσφατα παρακολούθησε, ο ομιλητής συμβούλευε τους ηγέτες να λάβουν μέτρα για κάτι που λέγεται «brain drain». Στην αρχή ο κ. Χαράλαμπος νόμισε ότι επρόκειτο για τη «φυγή» των νέων επιστημόνων προς τις χώρες της Βορείου Ευρώπης και ιδιαίτερα στην Αγγλία. «Με μεγάλη μου έκπληξη ανακάλυψα,» λέει ο κ. Χαράλαμπος, «ότι μιλούσε για την απειλή που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις από την αποχώρηση βασικών και έμπειρων στελεχών που παίρνουν μαζί τους όλες τις γνώσεις που απέκτησαν με έξοδα της επιχείρησης. Αμέσως το μυαλό μου πήγε σ' εμάς που σκοπεύουμε σύντομα να συνταξιοδοτηθούμε και σκέφτηκα ότι ίσως πρέπει να εφαρμόσουμε μερικές από τις προτάσεις του ομιλητή.»
Μετά από συζητήσεις ο κ. Χαράλαμπος προσφέρθηκε να αναλάβει αυτός την πρωτοβουλία δημιουργίας της «Ομάδας Μεταφοράς Γνώσης» (ΟΜΓ). Θα επιλέξει έξι άτομα, τα οποία με τη δική του καθοδήγηση θα συναντιούνται κάθε δεύτερη Τετάρτη και θα δημιουργήσουν ένα «σχολείο» στο οποίο οι νέοι με αρχηγό τον Γιώργο θα μαθαίνουν τον τρόπο που λειτουργεί η επιχείρηση, όπως θα παρουσιάζεται από τα στελέχη με αρχηγό τον κ. Θανάση. Ο κ. Χαράλαμπος σε λίγες μέρες θα παρουσιάσει στον κ. Θανάση ένα προσωρινό πρόγραμμα. Στην πρώτη συνάντηση τα στελέχη, το ένα μετά το άλλο, θα παρουσιάσουν στους νέους τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τη λειτουργία της επιχείρησης και του δικού τους ρόλου. Ο κ. Θανάσης θα κάνει την έναρξη του προγράμματος σε ένα μήνα από σήμερα. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει ο Διευθυντής Οικονομικών Υπηρεσιών, ο κ. Ζώης.
Ο κ. Χαράλαμπος έστειλε ένα μήνυμα στον Γιώργο με την παράκληση να το κοινοποιήσει σε όλους τους νέους που φιλοδοξούν να αναλάβουν ηγετικές θέσεις που κατέχουν σήμερα συνεργάτες που σύντομα θα συνταξιοδοτηθούν. Στο μήνυμα, μετά την περιγραφή του προγράμματος και το προσωρινό χρονοδιάγραμμα, τόνισε ο κ. Χαράλαμπος ότι κάθε νέος θα πρέπει να έχει μερικές ερωτήσεις, όχι περισσότερες από πέντε, αλλά όχι και λιγότερες από τρεις. «Οι ερωτήσεις», τόνισε ο κ. Χαράλαμπος, «είναι ο πιο σωστός τρόπος λήψης πληροφοριών. Άλλωστε ένας ορισμός της λέξης πληροφορία είναι “η απάντηση σε μια ερώτηση”».
Μόλις έλαβε το προσωρινό πρόγραμμα ο κ. Θανάσης, έστειλε ένα μήνυμα σε όλα τα στελέχη της εταιρείας κοινοποιώντας το πρόγραμμα και τονίζοντας τη σημασία του ενόψει της δικής του απόφασης να παραδώσει σύντομα την επιχείρηση στον γιο του.
Με απλές λοιπόν αποφάσεις και μεθοδεύσεις, οι οικογενειακές επιχειρήσεις μπορούν να διατηρήσουν το μεγαλύτερο μέρος της γνώσης που ανέπτυξαν με τα χρόνια και να την αξιοποιήσουν κατάλληλα, για να εξασφαλίσουν τη συνέχεια και την ανάπτυξη της οικογενειακής τους επιχείρησης.