Εδώ και πολλά χρόνια πολυεθνικές συμβουλευτικές επιχειρήσεις έχουν ξεκινήσει προγράμματα που αποσκοπούν στη βοήθεια νέων από στελέχη επιχειρήσεων που είναι συνταξιούχοι, ούτως ώστε να γίνουν σωστοί επιχειρηματίες. Δηλαδή, τα συνταξιοδοτηθέντα στελέχη προσπαθούν να γίνουν οι δάσκαλοι, οι μέντορες, που θα εκπαιδεύσουν τα νέα στελέχη. Αυτού του είδους οι «επιχειρηματίες» είναι τελικά «προπονητές» και όχι αφεντικά. Με άλλα λόγια δεν λένε στον μαθητευόμενο τι να κάνει ή πώς να το κάνει, αλλά βοηθούν τον νέο να βελτιώσει αυτό που κάνει, όπως ο προπονητής βοηθάει τον αθλητή να γίνει καλύτερος δείχνοντάς του νέες και πιο αποτελεσματικές τεχνικές για να μπορέσει να νικήσει.
Η βασική μας ιδέα είναι ότι οι νέοι είναι πολύ καλοί στο να συλλέγουν και να αναλύουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων και να δημιουργούν γνώση και οι πρεσβύτεροι από την άλλη μεριά έχουν τεράστιες γνώσεις από τις εμπειρίες τους, που μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν όταν τα δεδομένα και οι αναλύσεις δεν επαρκούν. Αυτός ο συνδυασμός, δηλαδή (α) η δημιουργία μεγάλων βάσεων δεδομένων και σύγχρονων τεχνικών ανάλυσης και (β) έμπειρων παρατηρήσεων και συμπληρώσεων εκ μέρους των βετεράνων στελεχών, δημιουργεί τη γνώση που η διοίκηση ενσωματώνει στα προϊόντα και τις υπηρεσίες της.
Αυτή η διαδικασία δημιουργίας γνώσης πετυχαίνει ταυτόχρονα δυο στόχους:
1. Αποταμιεύει και «σώζει» τις γνώσεις των υπό αποχώρηση στελεχών μιας επιχείρησης, και,
2. Προσφέρει βοήθεια στον φιλόδοξο νέο που αισθάνεται ατρόμητος να αναλάβει την ηγεσία, ο οποίος όμως στερείται εμπειρίας για την εφαρμογή των γνώσεων που αποκόμισε με τις σπουδές του σε πολύπλοκα επιχειρησιακά έργα.
Σε κάθε περίπτωση, στις επόμενες δυο δεκαετίες ο κόσμος των οικογενειακών επιχειρήσεων θα βιώσει μια τεράστια «αλλαγή φρουράς.» Χιλιάδες ιδρυτές που βρίσκονται στον τελευταίο γύρο της ενεργούς καριέρας τους, είναι δηλαδή μεταξύ 50 με 70 ετών, θα πρέπει να μεταβιβάσουν την επιχείρησή τους σε κάποιον άλλον. Είναι το όνειρο πολλών γονιών αυτός ο άλλος να είναι ένα από τα παιδιά τους. Αντί να «ρίξουν μαύρη πέτρα πίσω τους» και να αποχωρήσουν παίρνοντας μαζί τους όλες τις γνώσεις που οι πολύχρονες εμπειρίες τους προσέφεραν, θα ήταν προτιμότερο να τις μεταλαμπαδεύσουν στη νέα γενιά. Αν και αυτή η κίνηση θα προσθέσει γνώση στην επιχείρηση και θα βοηθήσει τη νέα γενιά να γίνει πιο αποτελεσματική σε λιγότερο χρόνο, το πιο σημαντικό όφελος το καρπώνεται ο ίδιος ο «δάσκαλος,» ο οποίος αρχίζει μια δεύτερη «Δημιουργία»: Δημιουργεί έναν νέο ηγέτη!
Διεθνείς έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι πολλοί ιδρυτές οικογενειακών επιχειρήσεων δεν έχουν προβλέψει στο καταστατικό τους ένα «όριο» συνταξιοδότησής τους, όπως βρίσκει κανείς στις μη οικογενειακές επιχειρήσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλοί ιδρυτές να αναβάλουν διαρκώς την αποχώρησή τους από την ενεργό παρουσία τους στη επιχείρηση, διατυμπανίζοντας ότι: «Εγώ θα είμαι εδώ μέχρι που θα με πάρουν σηκωτό».
Ένας από τους πιο συχνά προβαλλόμενους λόγους είναι ο φόβος ότι δεν ξέρουν τι θα κάνουν χωρίς την καθημερινή ενασχόλησή τους με την επιχείρηση. Η συμβουλή μας είναι ο αποχωρών ιδρυτής να δρέψει την ευκαιρία δημιουργίας μιας νέας καριέρας, η οποία θα του προσφέρει την ίδια, αν όχι μεγαλύτερη, ικανοποίηση από αυτήν που αισθάνθηκε από τον αγώνα δημιουργίας της επιχείρησης: να γίνει ο «δάσκαλος» της Νέα Γενιάς.
Άλλωστε, η εξειδικευμένη γνώση, ειδικά στις οικογενειακές επιχειρήσεις, έχει καταστεί άκρως σημαντικός παράγων για την αποδοτική, αποτελεσματική και καινοτόμο λειτουργία τους στις σύγχρονες οικονομίες. Οικογενειακές επιχειρήσεις, αλλά και γενικότερα εταιρείες οι οποίες εξ ορισμού στηρίζονται στο ανθρώπινο κεφάλαιο, εξαρτώνται κυρίως από την έκταση στην οποία είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τις γνώσεις των στελεχών τους και ειδικά των μελών της οικογένειας που εργάζονται στην επιχείρηση.
Ανέκαθεν οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούσαν τεχνογνωσία για την παραγωγή και διάθεση των προϊόντων τους. Αυτό όμως που είναι ποιοτικά διαφορετικό σήμερα είναι, αφενός, η αυξανόμενη σπουδαιότητα εκείνης της γνώσης που ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Daniel Bell ονόμασε, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, «θεωρητική γνώση.» Γνώση, δηλαδή, η οποία στηρίζεται σε εξειδικευμένη επιστημονική έρευνα και αφετέρου, η προϊούσα πληροφοριοποίηση όλο και περισσότερων όψεων των λειτουργιών μιας επιχείρησης, στις χώρες του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου.
Σήμερα πλέον, οι οικογενειακές επιχειρήσεις όχι μόνο χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο εξειδικευμένη γνώση, αλλά συγχρόνως ανατροφοδοτούν συστηματικά τη λειτουργία τους με πάσης φύσεως πληροφορίες, τις οποίες είναι πλέον σε θέση να συλλέγουν και να επεξεργάζονται, χάρις στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Ο βρετανός κοινωνιολόγος Antoni Gidens αποκάλεσε το φαινόμενο αυτό «θεσμική αναστοχαστικότητα»: αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις είναι σε θέση σήμερα να στοχάζονται συστηματικά σχετικά με τις πρακτικές τους, στο μέτρο που φυσικά το επιδιώκουν.
Καλά Χριστούγεννα!