Πριν μερικά χρόνια, ένας πολύ σπουδαίος επιχειρηματίας, «αμόρφωτος» με την τυπική έννοια του όρου, αλλά πανέξυπνος και κυρίως με το απαράμιλλο ταλέντο να «μυρίζεται» από μακριά την επιχειρηματική ευκαιρία, με είχε ρωτήσει: «Ξέρεις ποιο είναι το νόμισμα της εποχής μας;» Του απάντησα λάθος, λέγοντας «η αφοσίωση.» Η σωστή απάντηση για εκείνον ήταν «η εμπιστοσύνη.» Ο αείμνηστος, δυστυχώς, αυτός επιχειρηματίας, με τα όσα μου είπε για το θέμα με ταρακούνησε για τα καλά, κι αυτό που έκανα ήταν να ψάξω αμέσως στη βιβλιοθήκη μου και να ξαναδιαβάσω – να μελετήσω μάλλον… - ένα εξαιρετικό βιβλίο. Το βιβλίο που ξαναδιάβασα είχε τίτλο «Εμπιστοσύνη Α.Ε.».

Στο βιβλίο «Trust Inc.» της Nan S. Russel, που η «Ελληνική Εταιρεία Διοικήσεων Επιχειρήσεων» (ΕΕΔΕ) το μετέφρασε στα Ελληνικά ως «Εμπιστοσύνη Α.Ε.» (το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Παπαδόπουλος» το 2014) η συγγραφέας ορίζει την αυθεντική εμπιστοσύνη με το ρήμα εμπιστεύομαι, με την έννοια του αφοσιώνομαι, δίνω ή εναποθέτω την πίστη μου στον άλλον, συνειδητά και με αισιοδοξία.

Όπως φαίνεται από τον ορισμό της εμπιστοσύνης, ο κάτοχος αυτής της καταπληκτικής αρετής «κερδίζει» πολλά. Κερδίζει συνεργάτες που δίνουν το καλύτερό τους, συνήθως ανιδιοτελώς, και δίνουν το παράδειγμα στους άλλους να κάνουν σπουδαία δουλειά. Εάν ο νέος διάδοχος/ηγέτης κατορθώσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των συνεργατών του, έχει εξασφαλίσει την υπ’ αριθμόν ένα συνθήκη της επιτυχίας του. Το βασικό ερώτημα είναι το πώς θα την αποκτήσει. Ο Andrew Keyt σε μια μακροχρόνια έρευνα εντόπισε τις παρακάτω προϋποθέσεις για την απόκτηση εμπιστοσύνης από τον νέο ηγέτη και δίνει τις ακόλουθες συμβουλές:

(1). Κέρδισε. Ο διάδοχος σε μια οικογενειακή επιχείρηση που προέρχεται από την οικογένεια, θα πρέπει – θέλει δεν θέλει – να εργαστεί δυο φορές περισσότερο από τον εξωτερικό/μη οικογενειακό ηγέτη για να αποκτήσει το ίδιο κύρος μ’ αυτόν.

(2). Διαχειρίσου τις αποτυχίες. Συνήθως τα στελέχη σε μια οικογενειακή επιχείρηση θυμούνται και διαλαλούν τις επιτυχίες του προκατόχου γονιού, αλλά αποφεύγουν να αναφέρουν τις αποτυχίες του. Πιστεύουν όμως ότι οι αποτυχίες είναι αναγκαίες, διότι διδάσκουν τους τρόπους ανταπόκρισης στα διάφορα θέματα και κινητοποιούν την ικανότητα επανόρθωσης.

(3). Δημιούργησε τον δικό σου ορισμό του δίκαιου. Συνήθως οι νέοι προσπαθούν να ακολουθήσουν τα βήματα των γονιών/ιδρυτών, να περπατήσουν στις «πατησιές τους», μέχρι που να καταλάβουν ότι τα μονοπάτια των γονέων έγιναν υπό άλλες «καιρικές συνθήκες» και δεν είναι πλέον χρήσιμα. Έτσι, οι ηγέτες πρέπει να ακολουθήσουν τη συμβουλή του ποιητή που λέει: «Οδοιπόρε προχώρα… δεν υπάρχουν μονοπάτια …τα μονοπάτια δημιουργούνται περπατώντας.»

(4). Κυνήγα πάντα τη συνεχή βελτίωση. Διάβασε, ερεύνησε, μάθε και πειραματίσου σχετικά με τον εαυτό σου, τον κλάδο σου και την επιχείρησή σου. Παρακολούθησε προγράμματα κατάρτισης ανώτατων στελεχών.

(5). Μην ξεχνάς την οικογένεια. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον νέο διάδοχο είναι τα συναισθήματα των γονιών, αδελφών και εξαδέλφων. Ο καθένας έχει τη δική του ιδέα του δίκαιου και του ίσου. Το βασικό καθήκον του νέου ηγέτη είναι να σιγουρευτεί ότι τα όνειρα και οι φιλοδοξίες όλων είναι ευθυγραμμισμένα και κατευθύνονται προς έναν κοινό στόχο.

Πηγή: Building Believers: Establishing your Credibility as a Successor, Andrew Keyt, Family Business Magazine, March-April 2016, pp. 38-39.

Εν κατακλείδι, ο νέος ηγέτης από την πρώτη μέρα θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να αποδείξει ότι έχει «κερδίσει» τη θέση και δεν του την χάρισαν οι γονείς του. Αυτό θα το πετύχει μόνον όταν δείξει πίστη στον εαυτό του και όταν οι άλλοι του δείξουν την απαραίτητη εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη, κι όχι η οικογενειακή σχέση, είναι το κύριο «νόμισμα» στην οικογενειακή επιχείρηση, το τιμόνι της οποίας έχει παραδοθεί στον νέο διάδοχο! Η διπλή αυτή εμπιστοσύνη υποχρεώνει τον νέο ηγέτη να καταλάβει ότι δεν μπορεί να επαναλάβει τα ίδια βήματα του γονιού και ότι θα πρέπει να δημιουργήσει τα δικά του μονοπάτια, που οι συνεργάτες του βρίσκουν εύκολα και χρήσιμα για το δικό τους ταξίδι.

Το διπλό αυτό καθήκον του νέου ηγέτη, δηλαδή η πίστη στον εαυτό του και η απόκτηση εμπιστοσύνης είναι πολύ δύσκολα καθήκοντα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ταυτόχρονη συνύπαρξη αυτών των δυο χαρακτηριστικών είναι από τη φύση της (σχεδόν) αδύνατη. Πολλές φορές η συμπεριφορά της υψηλής εσωτερικής πίστης, της αυτοπεποίθησης, ερμηνεύεται από τα στελέχη ως αλαζονεία. Με την ίδια λογική, η συμπεριφορά χαμηλής εσωτερικής πίστης ερμηνεύεται από τους ίδιους τους συνεργάτες ως αδυναμία. Η ικανότητα του νέου ηγέτη να βρει τη «χρυσή τομή» μεταξύ των δύο αυτών χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς του, είναι το κλειδί της αποδοχής του εκ μέρους των συνεργατών και της επιτυχίας του. Η βιβλιογραφία των οικογενειακών επιχειρήσεων προτείνει ότι μια αποτελεσματική στρατηγική είναι η απόδειξη ότι ο νέος ηγέτης είναι «αφοσιωμένος», δηλαδή είναι ενεργά εμπλεκόμενος στη δουλειά του.

Η ενεργός εμπλοκή και η αφοσίωση του νέου ηγέτη – διαδόχου, αλλά και των άλλων παιδιών, θα πρέπει απαραίτητα να γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο κανόνων. Αν δεν υπάρχουν οι κανόνες, τότε οι συγκρούσεις θα είναι στην ημερήσια διάταξη και ο κίνδυνος να ξεφύγουν τα πράγματα, δεν θα είναι απλώς ορατός, αλλά δεδομένος!